ULUDAĞ ENERJİ MÜHENDİSLİK SAN. TİC. A.Ş.
Kalorimetre (Isı Sayacı) Nedir? Nasıl Çalışır? Neden Kalorimetre Kullanılmalı?
Kalorimetre, diğer bir deyişle Isı sayacı, merkezi ısıtma ve soğutma sistemlerinde kullanılan ve tüketilen toplam enerjiyi hesaplayarak, her bir bağımsız bölümün ne kadar enerji tüketimi yaptığını hesaplamaya yarayan bir ölçü aletidir.
Kalorimetre Nedir, Neyi ölçer?
Kalorimetre (Isı sayacı) esasında mekanik, kimyasal reaksiyonlar sırasında oluşan veya elektriksel olarak ortaya çıkmış ısıyı ölçmek ve malzemelerin maksimum ısı kapasitelerini hesaplamaya yarayan bir cihazdır. Isı sayacı olarak da adlandırılan bu cihaz ile yapılan ölçüm sonucunda elde edilen değere ölçü birimi olarak da kalorimetre denir. Yani Kalorimetre, hem bir ölçüm aletine hem de bu aletin ölçtüğü birime verilen isimdir.
Bu makalede, binalarda kullanılan ısıtma ve soğutma sistemlerinde tüketilen toplam enerjiyi hesaplamak için kullandığımız kalorimetre cihazları üzerinde duracağız.
Kalorimetre Nasıl Ölçüm Yapar?
Merkezi ısıtma sistemlerinin kullanıldığı binalarda kullanılan kalorimetre cihazı, sayaçlardaki gidiş ve dönüş sıcaklık farkını bulur (Δt). Sayaçtaki debimetre ile sistemden geçen su miktarı bulunur ve bu değerlere göre kalorimetre cihazı, hesaplamasını yapar ve kullanılan toplam enerjiyi (kWh) hesaplar.
Merkezi kazanın harcadığı toplam enerjiyi bulmak için kalorimetrelerden faydalanıldığı gibi her bir daire için de ayrı ayrı kalorimetre kullanılılarak, dairelerin enerji tüketimeri hesaplanabilir. Bu arada kalorimetrelerin sadece ısıtma sistemlerinde değil soğutma sistemlerinde de kullanıldığının altını çizelim.
Kalorimetre Çeşitleri Nelerdir?
Öncelikle çalışma prensibine göre Mekanik ve Ultrasonik Kalorimetre olmak üzere iki çeşit kalorimetreyi inceleyeceğiz. Temel işlevi aynı olmakla birlikte bazı teknik özellikleri farklı olan kalorimetreleri ayrı ayrı inceleyelim.
Çalışma prensibine göre kalorimetre çeşitleri:
- Mekanik Kalorimetreler
- Ultrasonik Kalorimetreler
Mekanik Kalorimetreler
Mekanik kalorimetre sistemden geçen suyun sayaçta bulunan bir tribüne çarpması ile ölçme işlemini gerçekleştirir. Mekanik kalorimetreler debi ölçüm sistemi ile çalışan su sayaçlarının çalışma sistemiyle çalışır. Bununla birlikte mekanik kalorimetrelerde hesaplama ünitesi ve sensörler de bulunur.
Ultrasonik Kalorimetreler
Ultrasonik kalorimetreler mekanik kalorimetrenin aksine, tribün gibi hareketli bir mekanizmaya ihtiyaç duymadan da suyun hızını ve enerji değişimini hesaplayabilen bir sisteme sahiptir. Bu tip kalorimetrelerde hesaplama ünitesi ve sensörlere sahip olmakla birlikte ölçümlerini mekanik olarak değil; elektronik olarak yapmaktadır.
Kalorimetre Nasıl Çalışır?
Her kalorimetre içerisinde bulunan giriş sıcaklık sensörü çıkış sıcaklık sensörü ve sitemden geçen suyun miktarını ölçen ultrasonik veya mekanik ekipmanlar bulunur. Bu ekipmanlar ile elde edilen verilerin hesaplama ünitesinde gerekli hesaplamalar yapılarak …kWh veya …kCal olarak hesaplanır.
Anlattığımız şekilde yapılan ölçüm ve hesaplamalar sonucu bulunan değerleri manuel olarak gözle okuyabileceğimiz gibi; digital olarak telefon veya bilgisayarımıza da gönderebiliriz. Burada da karşımıza iki farklı sistem çıkıyor. M-Bus Kalorimetreler ve RF kablosuz kalorimetreler.
Veri iletimine göre kalorimetre çeşitleri:
- M-Bus Kalorimetreler
- RF Kablosuz Kalorimetre
M-Bus Kalorimetreler Nedir?
M-Bus ingilizce Meterin Bus kelimelerinden oluşturulan bir kısaltmadır. M-Bus, ölçüm cihazları ile haberleşme kurulabilmesini sağlayan bir sistemdir. Kalorimetreler başta olmak üzere, pek çok ölçüm cihazında kullanılan bu sistemi veri iletim protokolü olarak da tanımlayabiliriz.
Yaygın bir şekilde kullanılan bu sistem ile çift kablo üzerinden yapılan bir haberleşme sağlanmaktadır. Bu sistemin kullanıldığı sistemlerde modemli bir konvertör kullanılarak uzaktan okuma yapabilir ve sayacınıza ait bilgilerin detaylarına uzaktan erişim sağlayabilirsiniz.
Bu sistemin zaman tasarrufu başta olmak üzere birçok avantajı mevcut iken; bir M-Bus sistemine en fazla 250 adet kalorimetre bağlanabilmesi, bazı durumlarda beklentinizi karşılamayabilir. Bu şekilde veri aktarımı yapan kalorimetrelere M-Bus kalorimetre denmekte; ancak buradaki sınıflandırma, yukarıda yaptığımız mekanik ve ultrasonik kalorimetre sınıflandırmasından farklı bir sınıflandırmadır.
RF Kablosuz Kalorimetre Nedir?
Yine kalorimetre sayaçlarından veri okumamızı sağlayan ve radyo frekansı üzerinden veri aktarımı yapan cihazların kullanıldığı kalorimetre sistemlerine RF kablosuz kalorimetre denmektedir. Bu sistemde RF modemli okuma el terminali ve konvertör yardımı ile kalorimetremize ait sayaç bilgilerine uzaktan erişim sağlayabiliriz
Kalorimetre Montajı, Bakımı ve Kalibrasyon Ayarı Nasıl Yapılır?
Kalorimetrelerin montajı ve bakımı bu konuda uzman bir ekip tarafından yapılması ve belirli aralıklar ile kontrollerinin yapılması gerekmektedir. Yine montaj sonrasında veri kontrolleri yapılarak sistemin verimli bir şekilde çalıştığı görüldükten sonra teslim edilmesi gerekmektedir.
Kalorimetrelerde beş yılda bir kalibrasyon ayarının yapılması zorunludur. 01.01.2019 tarihi itibariyle yürürlüğe Isı Sayaçları Muayene Yönetmeliği hükümlerine göre zamanında kalibrasyon yapılmadığının tespit edilmesi halinde cezai işlem uygulanır. Kalibrasyon ayarı sırasında gerekli standartların sağlanamaması durumunda yeni bir kalorimetre ile değiştirilmesi gerekmektedir. Yine zamanında kalibrasyon başvurusu yapmadıysanız yeni bir kalorimetre almanız gerekmektedir.
Kalorimetrenin kalibrasyon ayarı süresi içerisinde yaptırılmadığı ve yeni bir kalorimetre ile değiştirilmediğinin yetkili mercilerce tespit edilmesi durumunda idari para cezası uygulanmaktadır. Bu ceza miktarı her yıl enflasyon oranında artırılmaktadır.
Periyodik bakımlar haricinde, kullanıcılar da sayaçların hatalı okuma yaptığına dair kanaat oluştuğu durumlarda da çalıştığı firmalara bunu bildirerek sayaçlarını muayene ettirip kalibrasyon ayarlarını yaptırabilirler.
Kalorimetrelerde Ne Tip Arızalar Oluşabilir?
Kullandığınız marka ve modele göre sık karşılaşılan arızalar farklılık gösterebilir. Bazı kalorimetreler pil ömrü boyunca hiç arıza vermeden çalışabilir. Bununla birlikte kalorimetrenizde oluşabilecek belli başlı arıza tipleri şunlardır:
- Pil arızası
- Veri iletim arızası
- Ekran arızası
- Mekanik çark arızası
- Kalibrasyon ayarının bozulması
- Kart arızası
- M-bus kablolarında kopma vb. arızalar
- Ultrasonik aynada oluşabilecek arızalar
Yukarıda saydığımız temel arıza tiplerinden birisi ile karşılaştığınızda anlaşmalı servisinize başvurabilirsiniz.
Tercih edebileceğiniz kalorimetreler arasında yerli ve yabancı birçok marka ve model alternatifiniz mevcut. Öncelikle seçeceğiniz marka ve modelin bulunduğunuz ilde/ilçede yetkili servisinin bulunmasına özen gösterin. Bu marka ve modeller arasında karar vermeden önce “Kalorimetre(Isı Sayacı) Seçiminde Nelere Dikkat Etmeliyiz?” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
